Vierkracht

Op deze tweede cd laat Windvlaag weer een grote verscheidenheid aan muziek uit alle windstreken horen. Maar er is ook sprake van een duidelijke ontwikkeling, waarbij de groep compacter en dynamischer is gaan spelen en eigen werk een steeds belangrijker plaats inneemt. De elementen zijn samengebald in de titel: feesten, vuur, alle teugels los, gezamenlijk iets opbouwen: VIERKRACHT.

1. DI GRINE KUSINE

Muziek: Abe Schwartz, tekst: J. Leiserowitz
Aan het eind van de negentiende eeuw trekken vele Joodse emigranten, die overal in Europa vervolgd worden, naar Amerika in de hoop op een betere toekomst. Zo ook “di grine kusine”. Als ze komt is ze nog jong, mooi en vol temperament. Maar ze is ook groen, onervaren. Het werk is zwaar en het bestaan hard. Met de jaren verandert ze in een wrak en uiteindelijk vervloekt ze vol bitterheid het beloofde land van Columbus.

Dit is een typisch Jiddisch lied, in de taal die door de Joden vanaf de Middeleeuwen tot de jaren veertig in Europa werd gesproken. Het klinkt vrolijk en droevig tegelijk.

(Nederlandse vertaling)

MIJN NICHTJE, DAT GROENTJE

Een nichtje kwam bij ons
Zo mooi als goud was ze, dat groentje
Wangen als rode sinaasappels
Voetjes die smeekten om te dansen
Krullende haren als fijngeweven zijde

Tanden als gepolijste parels
Ogen als lentehemelsblauw
Lippen als een tweeling kersen

Ze liep niet maar huppelde
Ze sprak niet maar zong
Altijd vrolijk en monter
Zo was mijn nichtje!

Zo gingen de jaren voorbij
Mijn nichtje is een wrak geworden
Rekeningen bewaarde ze wekenlang
tot er niets meer van haar over was

Als ik nu mijn nichtje tegenkom
en haar vraag: “Hoe gaat het met je, mijn groentje?”
Zucht ze en ik lees in haar gezicht:
“Laat het land van Columbus branden! “

2. MASKE

Vlaams traditioneel

Doortje is als kind van zeer natuurbewuste ouders opgegroeid met de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie. Wie bij die club is geweest kent de kampvuurbundel Het Barbertje. Doortjes exemplaar is in de loop der jaren vrijwel stukgelezen en -gespeeld, maar de tekst van Maske (in het Mechels) kon nog in zijn geheel worden overgenomen.

 Een bruid die op haar trouwdag door haar varende bruidegom in de steek gelaten wordt: een bekend en frequent thema. Een ongelukkig lot is haar beschoren.Teleurgesteld gaat ze een verstandshuwelijk aan met een oude reder, voor wie ze uiteindelijk als vrouw van lichte zeden bijdraagt in de kost. En zo wordt op een dag de zeeman met de gevolgen van zijn onomkeerbare beslissing geconfronteerd.

3. UNDER THE GREENWOOD TREE
 muziek: Brian Protheroe, tekst: William Shakespeare.
Dit lied uit Shakespeares theaterstuk As You like it ademt door het taagebruik en door het aparte ritme een oude, bijna middeleeuwse sfeer. De muziek werd gemaakt door de Engelse acteur en muzikant Brian Protheroe, die in de jaren zeventig een drietal lp’s uitbracht van intelligente popliedjes met fijn melo-dische wendingen. Het origineel van dit nummer is te vinden op de cd I/You.

4. ITANE MIA FORA
Nikos Xilouris
Nlikos Xilouris (1936-1980) is Kreta’s bekendste zanger en lyraspeler. Dit lied speelt zich af in de tijd dat Kreta bij Venetië hoorde (1204-1669). Er bestond in die tijd een levendig verkeer tussen deze twee plaatsen en er lagen altijd piraten op de loer om de handelsschepen te beroven. Toen Sadhu in Griekenland woonde was dit het lied dat haar Griekse geliefde voor haar zong. Ze is het daarom nooit vergeten

(Nederlandse vertaling)

ER WAS EENS

Er was eens, mijn liefste, lang geleden
een mooie edele dame, van wie ik ga vertellen
een jonggetrouwde dochter met blonde haren
ze wacht elke nacht op haar man, tot de morgen komt.
luister, op een nacht van zaterdag op zondag
smeekt ze de zon en de maan, mijn schat.
” Ach zon met je stralen, en maan van mij
zoek hem op en doe een goed woordje voor mij.
Hij zwerft met een schip over zee, mijn schat,
en zaait dood en verderf onder de piraten.
Dag en nacht, in weer en wind,
laat je mij hier helemaal alleen achter.
De nacht was stil en er blies een noordenwind,
mijn liefste, hij wierp zich midden in het gevecht.
Er vloog een piratenschip in brand
en ik zag dat er iemand werd vermoord.

5. SIDDEREN
tekst: Doortje Schroevers, muziek: Israelisch traditioneel
De melodie van dit lied is van de klezmerdans Sherele. Het wordt hier langzaam maar vol vuur gespeeld en gezongen. Ongeschikt voor een Joodse bruiloft, maar goed passend bij de tekst vol angst en beven die Doortje er op maakte.

SIDDEREN

Open ogen in de nacht
‘k Hoor gefluister, ‘t klinkt heel zacht
‘k Ga maar eens kijken
Zachtjes loop ik door de gang
Het moet wel heel stoer lijken
Eigenlijk ben ik heel bang
Ik weet niet wat er nu weer op me wacht
Buiten is het koud en guur
Hoor de klok slaat twaalf uur
Plotseling hoor ik
regenbuien, bliksem, donder
Alles maakt deze nacht wel vreselijk bijzonder
‘k Sta te trillen, maar zit ook vol vuur
‘k Ril en ik tril en ik beef
Ik ben heel bang, maar weet dat ik nog leef
Ik slaak een kreet, geef een schreeuwen een gil
Daarop is het hele huis weer stil
De zon die schijnt, ‘t is stralend weer
Ik wil hier weg uit het verkeer
‘k Ga nu naar buiten
lekker lopen door het bos

De vogels die fluiten
Lokken mij er flink op los
‘k Volg gedwee en wil alleen maar meer
Paden zijn allang uit zicht
‘k Ben voor al dat moois gezwicht
Waar moet ik zijn
Ik weet niet waar ik ben geweest
Dit is echt niet fijn
Mijn voeten voel ik nog het meest
Je kan de angst weer zien op mijn gezicht
‘k Ril en ik tril en ik beef
Ik ben heel bang, maar weet dat ik nog leef
Ik slaak een kreet, geef een schreeuwen een gil
Daarop is het hele huis weer stil.

6. NUMITSJ
muziek: Eric Hendriks

Een bijna klassiek klinkend instrumentaaltje om even bij weg te dromen, met een titel die even geheimzinnig als nietszeggend is, bedoeld om te verhinderen dat de luisteraar een bepaalde kant wordt opgestuurd.

7. JAN MIJNE MAN
Nederlands en Vlaams traditioneel

Een eeuwenoud kinderlied, heel geschikt om een kleuter op schoot mee zoet te houden. Het was bekend in zowel België als Nederland. Het aardige is de creativiteit die aan de dag wordt gelegd om kleine Jan toch aan het begeerde speelgoed te helpen.

8. 0 MARMAROMENO5 WASSILIAS
Grieks traditioneel

In 1453 belegerden de Turken onder aanvoering van Mehmed 11 Constantinopel, hoofdstad van het Byzantijnse rijk. Toen duidelijk werd dat de stad de strijd aan het verliezen was, ontdeed de Byzantijnse
keizer Constantijn XI Palaeologus zich van zijn insignes en stortte zich in de zee van strijdende soldaten.
Hij zou nooit meer teruggevonden worden. Zo ontstond de legende dat hij in marmer veranderd was en op een dag zou terugkeren om zijn volk, dat vierhonderd jaar zou zuchten onder het Ottomaanse juk, te bevrijden.

(Nederlandse vertaling)

DE MARMEREN KONING

Ik heb twee vogels gestuurd
naar de rode appelboom
om brieven voor te lezen.

Eén is er verdronken,
één is er omgekomen
en geen enkele is teruggekeerd.

Van de marmeren koning
werd niets meer vernomen.
Alleen  grootmoeder bezingt hem nog
in een kinderliedje.

Ik heb twee vogels gestuurd
naar de rode appelboom
twee postduiven.

Maar daar zijn ze
opgegaan in een droom
en lange donkere jaren.

9. SCHOON LIEF, HOE LIGT GIJ HIER EN SLAAPT

Nederlands traditioneel

Een mei betekent een jonge, groene tak, maar kan ook voor meiboom staan, zoals die van oudsher omstreeks 1 mei vaak op het dorpsplein werd opgericht en tot middelpunt diende van allerlei volksvermaken. Tegenwoordig is het in sommige delen van Duitsland nog steeds de gewoonte van stille aanbidders om een meiboom te planten voor het huis van hun geliefde. Bij het luisteren naar deze oude, dichterlijke tekst met zijn onvermijdelijke eglantier, kunnen we ons niet aan de licht erotische ondertoon onttrekken. Wat daar nu precies wel of juist niet geplant wordt – wie zal het zeggen?

10. STORMWIND OP ZEE
tekst en muziek: Hans van Deelen
LORD INCHQUIN
muziek: Turlough O’Carolan

De inspiratie voor dit lied borrelde op na het lezen van enkele boeken over de zeevaart, zoals Eilanden der boze geesten en Overwintering op Nova Zembla, waarin vooral de erbarmelijke omstandigheden tot de verbeelding spreken. Het deuntje van de zeventiende-eeuwse blinde Ierse harpist bleek naadloos aan te sluiten.

STORMWIND OP ZEE.

Hou vast aan de ra, de wind brult guur en vuil.
Zelfs de dapperste maat zoekt een veilige schuilplaats.
De stuurman voert nipt langs een puntige klip,
op een haar na slagzij gemaakt.
 

De jongste matroos klampt zich vast aan het want.
Door het bulderen heen hoor je krakende spanten.
In een striemende vlaag zie ik nog vaag
hoe de reddingssloep los is geraakt.

Razend geweld, stormwind op zee

Als Neptunus ons roept, dan gaan we mee.
Lief, steek een kaarsje aan,
mocht ons schip zijn vergaan.

De uitkijkpost slaakt een angstige kreet.
Een zeildoek wordt plots bruut opengereten.
De roerganger stoer wendt behendig het roer.
De scheepsbel weerklinkt in de nacht.

Een zeemeeuw krijst schril, het boegbeeld lijkt scheef.
De koksmaat ligt stil in een hoekje te beven
Overdonderend geluid, is alles nu uit?
Dan prevelt de predikant zacht.

Razend geweld, stormwind op zee.
Als Neptunus ons roept, dan gaan we mee.
Lief, steek een kaarsje aan,
mocht ons schip zijn vergaan.

11. IN TAVERNA
muziek: Eric Hendriks

1. Entrada
2. Ambianzah
3. Forum marmaladum

Een muzikaal drieluik, samengesteld uit melodieën die Eric tijdens zijn jarenlange wildewegimprovisaties in zijn  geest tegenkwam. De titel is geïnspireerd op een flard tekst die hij tijdens een uitvoering van de
Carmina Burana opving. In de kroeg zoals het hoort te gaan: je komt er binnen met je instrument, er ontstaat sfeer en het mondt uit in een spetterende jamsessie, waarin iedereen meespeelt en toch afzonderlijk te horen is.

12. NOBLE DAME
muziek: Manos Hadjidakis, tekst: Dorian Rudnytsky

Een poëtisch lied in vijfkwartsmaat over een tot armoede vervallen vrouw van edele komaf, die nog slechts herinneringen koestert aan haar rijke leven van vroeger, maar nu afhankelijk is van wat men haar wil geven. De muziek, oorspronkelijk bedoeld voor de soundtrack van de nooit uitgebrachte film Reflections, is van de bekende Griekse componist Manos Hadjidakis. Het nummer is begin jaren zeventig op de plaat vastgelegd door het legendarische New Vork Rock & Roll Ensemble. Deze rockgroep heeft slechts kort bestaan, maar maakte veel furore met haar geheel eigen blend van rock en klassiek. De tekst is geschreven door de bassist/cellist van die groep. De muziek heeft een duidelijke Griekse inslag en past wonderlijk goed bij het thema, vooral ook het melancholieke intermezzo.

13. HÉ JOH, JIJ DAAR
tekst en muziek: Nanne Kalma

Nanne Kalma – bekend van onder andere de folkgroepen Irolt, De Perelaar en Kat in ‘t Seil – is een belangrijke naam in de nederfolk. Van hem is het project De ongeluckige Voyagie van ‘t schip Batavia over de ondergang van deze vrachtvaarder in 1620.Hé joh, jij daar is het openingslied, een oproep om te kiezen voor het avontuur en het achterlaten van de dagelijkse beslommeringen.

14. HET WOUD
tekst en muziek: Eric Hendriks

De melodie van dit lied ontstond lang geleden tijdens jamsessies, waarin eindeloos licks werden geprobeerd op steeds dezelfde paar basisakkoorden.Voor Windvlaag maakte Eric er een veelstemmig, instrumentaal stuk van, dat bij Hans associaties van vallende blaadjes opriep. Zo kreeg het aanvankelijk de titel Whirling leaves. Om het voor een bevriend koor geschikt te maken schreef Eric er, geïnspireerd door de titel, de huidige tekst bij, waardoor het een evocatief klankschilderij werd over een beeld van een woud waar het weer plotseling omslaat.
 

HET WOUD

Wolken drijven langzaam hierheen in de donkere lucht
en de wind wil waaien, zachtjes onmerkbaar nog,
enkel een zucht
en de blaadjes liggen, vredig en stil, een tapijt rood en
goud
en de bomen zwijgen statig en streng in het woud.
Plots is er overal krakend hout in een ontwakend
woud
en wordt het ijzig koud – de storm breekt los!
In hun rustige bestaan gestoord snellen de dieren
voort
op naar een veilig oord diep in het bos.
En de blaadjes dansen in de lucht

vrij maar rusteloos dwarrelen zij
tot abrupt de storm weer liggen gaat en chaos
achterlaat
en blaadjes langzaam landend in het mos.

15. THE GLASGOW BARROWLANDS
Schots traditioneel

MIJNTJES BRUINE OGEN
muziek: Jozef Vos

Inde bedwelmende ambiance van de Glasgow Barrowlands – vanouds een bekende dansgelegenheid – valt een jong meisje voor de charmes van een flierefluiter. Hij is natuurlijk maar op één ding uit en misschien geldt dat ook voor haar. Maar nu zit ze met de gebakken peren: geen zijde, geen satijn, een baby in de wieg en geen man. Haar waarschuwing aan alle andere dames niet dezelfde fout te maken zal uiteraard niets uithalen. Tegenwoordig is de Glasgow Barrowlands een zeer populair muziekpodium, waar wereldberoemde sterren en bands optreden. Het instrumentale gedeelte Mijntjes bruine ogen – in oorspronkelijke vorm te vinden op de lp Victorie Verdorie van de groep Volluk – past als gegoten in het geheel. Het is een mooie, enigszins melancholieke melodie, precies wat het stuk nodig heeft om het ook muzikaal volledig te maken.

16. ARC EN ClEL
tekst en muziek: Bruce Daigrepont

De cd eindigt zoals ze begon; met de muziek van een groep Amerikaanse immigranten. In dit geval zijn dat de cajuns uit louisiana, bekend vanwege hun keuken en hun van het Frans stammende taal, maar vooral vanwege hun muziek met het kenmerkende geluid van viool en accordeon. De schrijver, zelf accordeonist, heeft veel cajunnummers op zijn naam staan.